मराठी वर्णमाला
आपल्या मुखावाटे बाहेर पडणाऱ्या मूलध्वनीला वर्ण म्हणतात. मराठी भाषेत एकूण ४८ वर्ण आहेत.
(इंग्रजी मधून आलेल्या ॲ व ऑ या वर्णामुळे आधुनिक वर्णसंख्या ५० मानली जाते.)
वर्णांचे
३ प्रकार आहेत.
१) स्वर
२)
स्वरादी
३)
व्यंजन
स्वर- जे
वर्ण उच्च उच्चारताना जिभेचा कोणताही भाग मुखातील कोणत्याही भागाला स्पर्श करत
नाही त्यांना स्वर म्हणतात.
मराठीत
१२ स्वर आहेत, ते खालील प्रमाणे.
अ आ इ
ई उ ऊ ऋ लृ ए ऐ ओ औ
त्याचबरोबर
इंग्रजीतून आलेले २ स्वर ॲ व ऑ
स्वरांचे
प्रकार
१) ऱ्हस्व स्वर-
ज्या
स्वरांचा उच्चार करावयास कमी कालावधी लागतो, त्यांना ऱ्हस्व स्वर म्हणतात.
उदा. अ, इ, उ, ऋ, लृ
२) दीर्घ स्वर-
ज्या
स्वरांचा उच्चार करावयास जास्त कालावधी लागतो, त्यांना दीर्घ स्वर म्हणतात.
उदा.आ, ई,
ऊ
३) संयुक्त स्वर-
दोन स्वर एकत्र येऊन
बनवलेल्या स्वरांना संयुक्त स्वर म्हणतात.
उदा. ए, ऐ, ओ, औ (अ + इ = ए)
स्वरादी-
ज्या वर्णामध्ये स्वराचा उच्चार आधी होतो,
त्यांना स्वरादी असे म्हणतात.
मराठीत २ स्वरादी
आहेत.
अं, अः
व्यंजन-
वर्ण उच्चारताना जिभेचा कोणतातरी भाग
मुखातील कोणत्याही भागाला स्पर्श करत असेल तर त्याला व्यंजन म्हणतात.
ज्या
वर्णाचा उच्चार स्वराची मदत घेऊन होतो त्याला व्यंजन म्हणतात.
एकूण 34 व्यंजने आहेत.
क ख ग घ ड:
च छ
ज झ šã
ट ठ ड ढ ण
त थ
द ध न
प फ
ब भ म
य र ल व
श
स ह ळ
व्यंजनाचे उच्चारावरून पडणारे प्रकार
अ) कठोर व्यंजन - क, ख, च,
छ, ट , ठ, प, फ
ब) मृदू व्यंजन - ग, घ,
ज, झ, ड, ढ, ब, भ
क) अनुनासिक व्यंजन - Ý, šã, ण, न, म
ड) अर्धस्वर व्यंजन- य, र, ल,
व
इ) घर्षण व्यंजन- श, ष, स
ई) महाप्राण व्यंजन- ह
उ) स्वतंत्र व्यंजन- ळ
उच्चार
स्थानावरून वर्णांचे पडणारे प्रकार पुढीलप्रमाणे-
कंठ्य- ज्या वर्णांचा उच्चार
कंठातून होतो त्यांना कंठ्य व्यंजन म्हणतात.
उदा- जसे क, ख, ग, घ,
ह
दंततालव्य - ज्या वर्णांचा उच्चार जिभेचा स्पर्श दात व तोंडातील वरील बाजूस
(टाळू) होऊन होतो त्यांना दंततालव्य वर्ण म्हणतात.
उदा- च, छ, ज,
झ, य, श.
मूर्धन्य- जिभ दुमडून टाळूवर
स्पर्श होऊन उच्चार होणारे वर्ण.
उदा - ट, ठ, ड, ढ,
ण, र, ळ.
दंत्य- जिभेचा
दातांना स्पर्श झाल्यावर उच्चार होणारे वर्ण.
उदा- त,
थ, द, ध, न, ल, स.
ओष्ठ्य- दोन्ही ओठांचा वापर होऊन उच्चार होणारे वर्ण.
उदा- प,
फ, ब, भ, म.
0 Comments